Genel Bilgiler

Horlama: Horlama sesi (horultu), uyku esnasında damak ve yutak bölgelerindeki yumuşak dokuların titreşimi sonucunda ortaya çıkar. Hava pasajının daraldığı yerden geçen solunum akımının türbulansı çeperdeki yumuşak dokuları titreştirir. Horlama ile birlikte uyku sırasında damak ve yutak yumuşak dokularının hava yolunu tıkaması durumunda ortaya çıkan durum ise ciddi bir sağlık sorunudur.

Obstrüktif (tıkayıcı) uyku apne sendromu (Obstructive sleep apnea: OSA) olarak adlandırılan bu durum uyku sırasında çok kere nefes durması ile karakterizedir. OSA horlamadan daha ağır bir tablodur; uyku sırasında üst hava yolları kapanarak bir tıkanıklık durumu meydana gelir ve bu nedenle nefes alma kısa bir süre için durur.

Tıkayıcı uyku apnesinin (OSA) görülme sıklığı yaşın ilerlemesi ile artar. Hastaların çoğu 40 yaşından büyüktür. Bu duruma yaşlanma ile kilonun artması ve kasların gerginliğinde azalma olması yol açar. OSA hastalarının çoğu şişmandır (obez). Boyundaki yağ miktarının artması hava yoluna baskı yaparak nefes almayı zorlaştırır. Hastalık erkeklerde 7- 10 kat daha sık görülür.

Tıkayıcı uyku apnesi (OSA) hastalarında yumuşak damak, yutak ve dilin gevşek dokuları üst hava yolları içine doğru sarkarak havanın akciğerlere gitmesini engelleyen bir tıkanıklık oluştururlar. Nefes alma çabası ile ortaya çıkan emiş gücü (negatif basınç) gevşek durumdaki dokuları daha da içeri çekerek tıkanmanın artmasına  ve solunumun durmasına (apne) neden olur. Nefes almak ve akciğerlere hava gitmesini sağlamak için üst hava yollarındaki kasların kasılarak tıkanan hava yolunu yeniden açması gerekir; bu durum ancak kişinin derin uykusunun yüzeyel hale gelmesi ile gerçekleşebilir. Bu nedenlerden dolayı hastalarda horlamanın yanı sıra, nefesin sık sık kesilmesi, uykunun yüzeyelleşmesi ile yatakta hareket etme ve dönme gibi davranışlar ortaya çıkar.

Tıkayıcı uyku apnesi (OSA) hastalarında uyku sırasında yatakta hareket etme, daha rahat nefes alabilmek için sık sık pozisyon değiştirme, sabahları dinç uyanamama, gün içi konsantarsyon kaybı ve sürekli uyuma ihtiyacı, sinirlilik ve gerginlik gibi mizaç değişiklikleri, libido (cinsel arzu) azalması ve depresyon bulguları tipikdir. Tekrarlayan horlama, apne ve uyanmalar sonucundahipertansiyon, koroner kalp hastalığı, kalp krizi, inme, bilinç bulanıklıkğı, hafıza kaybı, ruhsal bozukluklar ve iktidarsızlık (impotans) gibi ciddi sağlık sorunları meydana gelebilir.

Horlama veya apne yakınması olan hastalarda fiberoptik muayene yapılarak burun boşluklarının açık  veya kısmen tıkalı (deviasyon) olup olmadığı; burun, geniz, yutak ve diğer üst hava yollarında horlamaya neden olabilecek bir kitle (tümör) bulunup bulunmadığı araştırılmalıdır.

Bazı olgularda uyku laboratuarı incelemesi gereklidir (uyku testi: polisomnografi). Bir gece boyunca süren bu test ile, uyku esnasında kas kasılmaları, kalp atım hızı, beyin dalgaları, göz hareketleri gibi 16 farklı vücut aktivitesi sürekli olarak izlenir. Bu testin sonucu tıkayıcı uyku apnesi hastalığının ağırlığını belirlemeye ve buna göre tedavini seçilmesine yardım eder.

Horlamayı tedavi ettiğini iddia eden bir çok ilaç bulunabilmekle beraber, hiç biri horlama ve tıkayıcı uyku apne üzerine etkili değildir ve aksine bir çoğunun ciddi yan etkileri vardır. Hastalığın ağır olduğu kişilerde cerrahi uygulanması gereklidir.

Geniz eti ve bademciklerin alınması (adenoidektomi, tonsillektomi) ile çocuk hastaların çoğunda ve erişkin hastaların bazılarında horlama ortadan kalkar. Bu verrahi işlem ile yutağın geri kısmındaki tıkayıcı geniz eti ve bademcik dokuları ortadan kaldırılır. Ancak cerrahi sırasında damak hasarı nedeniyle sonradan gelişen yara dokuları, hava yolunda daralma yaratarak tıkanmanın ve dolayısıyla şikayetlerin daha da artmasına neden olabilir.

Küçük dil ve yumuşak damak ameliyatları: Uvuloplasti (UP1), uvulopalatoplasti (UP2) ve uvulopalatofaringoplasti (UP3) ameliyatlarında uvula (küçük dil) ve yumuşak damağın gevşek ve sarkık durumdaki kısımları alınır. Bu tıkayıcı dokuların ortadan kaldırılması ile damak bölgesinin katılığı arttırılır ve çökük durumdaki damak daha yükseltilir.

Radyofrekans ile yapılan horlama tedavileri: genellikle lokal anestezi altında, narkoz uygulanmadan yapılan ve hastanın aynı gün taburcu edildiği cerrahi uygulamalardır. Radyofrekans uygulamaları damak (somnoplasti), burun (burun eti küçültülmesi) ve dil kökü (dil kökü hacminin küçültülmesi) bölgelerinde yapılmaktadır. Bu işlemlerde uyuşturulan doku içine yerleştirilen iğne şeklindeki küçük bir elektrod ile dıku içine ısı enerjisi verilir. Elektrodun oluşturduğu bu ısı damak, burun veya dil kökündeki fazla yumuşak dokuların bir kaç hafta içinde giderek küçülmesine yol açar.

Kısa boyunlu bazı hastalarda, dil kökü gerisindeki hava yolunu genişletmek için dil kemiği (hyoid kemik) dil kökü ile birlikte cerrahi olarak daha yukarıya asılır (hipofarengeal hava yolu cerrahisi).

Bazı çok ağır olgularda, hava yolunda bir çok düzeyde bulunan tıkanıklıkları düzeltebilmek için üst ve alt çeneye yönelik ameliyatların uygulanması gerekebilir.

CPAP ve BiPAP: Burun ve ağıza sıkıca oturan bir maske içinden bağlı olduğu basınçlı hava pompasının oluşturduğu hava akımının üst hava yollarına gönderildiği maske şeklindeki cihazlardır. Uyku sırasında maske takılır, daha önceden ayarlanmış düzeyde ve sıklıkta pompalanan basınçlı hava tıkanan yumuşak dokuların açık kalmasını sağlar. CPAP tedavisi cerrahi uygulamamayan çok ağır olguların tedavisinde uygulanır ve genel olarak tıkayıcı uyku apne hastalarının % 95 kadarında etkilidir.

Doğru tanı yöntemleri sonucunda uygulanan tedavi yöntemleri ile horlama yakınması olan hastaların çoğunda düzelme elde edilir. Özellikle tıkayıcı uyku apne hastaları tedaviden çok yararlanmaktadırlar. Hastalık tablosunda düzelme olması ile daha dinlendirici  uyku ve gün içi yorgunluk hissinde azalma meydana gelir.

Tanı ve tedavisi yapılan Horlama ve Tıkayıcı Uyku Apne (OSA) hastalıkları

Nazal endoskopi (burun ve geniz endoskopisi)
Videolarengostroboskopi (yutak ve gırtlak endoskopisi)
Polisomnografi (uyku testi)
Konkaplasti (burun eti küçültme)
Konka (burun eti) radyofrekans uygulaması
Konka (burun eti) mikrodebrider redüksiyonu (küçültülmesi)
Uvula (küçük dil) ve yumuşak damak radyofrekans uygulaması (somnoplasti)
Dil kökü radyofrekans uygulaması
Dil kökü askısı
Hyoid (dil kemiği) süspansiyonu
Damak implant uygulamaları
Septoplasti (deviasyon ameliyatı)
Septorinoplasti ve Rinoplasti (Fonksiyonel ve Estetik Burun Cerrahisi)
Tonsillit (bademcik) hastalıkları
Farenjit (yutak enfeksiyonları)
Adenoid (geniz eti) hastalıkları
Geniz kistleri
Geniz (nazofarenks) kanseri
Ağız boşluğu (oral kavite) hastalıkları
Dil hastalıkları
Dil kanseri
Dil bağı
Damak ve küçük dil (uvula) hastalıkları
Yutak (farenks) hastalıkları
Horlama ameliyatları (Uvuloplasti, Palatoplasti, Farengoplasti)
Yumuşak damak ve Dil kökü radyofrekans uygulamaları
Obstrüktif uyku apne tanı ve tedavisi